Afgelopen weekend heb ik 1 dag v.d. weekend-workshop Basics of Commedia dell’Arte gevolgd (op zondag kon ik er niet bij zijn). Die werd geleid door Mariana Dias en Andrew Crupi.
Ik had al vaker wat gelezen over Commedia dell’Arte, maar er nog nooit iets mee gedaan. Het enige wat ik er vanaf wist, is dat het een heel oude vorm van theater is (ontstaan in de 16e eeuw). Met heel duidelijke – deels gemaskerde – karakters, gebaseerd op archetypes. En ik had altijd het idee dat het vooral heel clownesk en heel chaotisch was. Meer iets voor ‘de hele familie’, zeg maar. Dankzij de workshop weet ik nu wel beter ;-)

In de Commedia zijn er 3 hoofdgroepen van karakters. En daarnaast heb je nog een 4e categorie, met allerlei uiteenlopende – maar zeker niet onbelangrijke – bijrollen.

Als eerste zijn er de Zanni. Ze zijn de meest clowneske karakters, en dragen een masker met een heel lange neus. Ze zijn de dienaren van de diverse hoofd- en bijrollen in een Commedia. Sommige Zanni zijn vooral heel gek, andere zijn (ook) heel vindingrijk en geslepen. Als karakters zijn ze heel direct, vatten bijna alles superletterlijk op, en als je ze even niets te doen geeft gaan ze liggen slapen, of achter een vlieg aan, of zo :-)
Bekende Zanni zijn Harlekijn en Pierrot.

Als tweede zijn er de Vecchi: de meesters & de ouderen. Ze zijn over het algemeen de ‘nare’ karakters, dragen altijd een masker, en hebben meestal 1 of meer Zanni die voor ze werken. De belangrijkste Vecchi zijn Pantalone (vaak rijk, taai, en erg gierig), en Il Dottore (heel rijk, extreem pompeus, en vaak heel dik). Vecchi zijn over het algemeen een heel stuk minder intelligent dan ze zelf geloven. En ze bemoeien zich vaak met alles & iedereen.

En als derde zijn er de Innamorati (Geliefden). Zij zijn de meest serieuze karakters van de Commedia, dragen nooit een masker, en stuwen het plot van een Commedia voort. De Geliefden zijn zeer gepassioneerd, vurig, en spreken in extreem amoureuze en lyrische taal. Hun liefde lijkt tijdens een stuk meer dan eens niet te mogen zijn, maar uiteindelijk komen ze altijd bij elkaar. Wel zijn ze extreem hoofs, want ze maken nooit intensief fysiek contact. En ze hebben het al zéker nooit over lusten of ‘de daad’. Pantalone en Il Dottore zijn vaak (kruislings) de vaders van de 2 geliefden, en slaan daar graag een slaatje uit!

Er is ook nog een soort vierde categorie met allerlei bijrollen. Daarin zitten o.a. Il Capitano (veel bravoure, macho, een grote opschepper maar in werkelijkheid een watje) en La Signora (een echta diva, heel knap, en ze lust er wel pap van :). Il Capitano en La Signora staan voor lust/’de vleselijke liefde’. Hoewel je ze het nooit echt ziet doen, zinspelen ze er in hun dialogen op allerlei suggestieve manieren op (>U kunt vast goed overweg met dat scherpe zwaard van u!).

De karakters in Commedia zijn heel komisch, maar nooit rechtstreeks. Ze zijn niet komisch doordat ze grappen maken, ze zijn komisch door hoe ze zijn & wat ze doen. De humor komt dus dóór hun karakter: het zijn geen typetjes. Ze lijken daarmee veel op absurde karakters: die kunnen doodserieus leven in hun eigen absurde wereld, terwijl ze voor het publiek (daardoor) juist heel grappig zijn & worden.

Van alle karakters uit de Commedia spraken de Geliefden mij persoonlijk het meeste aan. Dat zit hem vooral in hun overdreven lyrische taalgebruik (daar hou ik wel van ^_^), en naar soap opera-neigende spel. En hun fysiek is niet heel erg ingewikkeld om uit te spelen.

De workshop was erg boeiend, vond ik. Hij heeft me een duidelijk beeld gegeven van deze toneelvorm. En hij laat ook zien wat je allemaal met maskers & met heel duidelijk omlijnde karakters kan bereiken, zónder dat het alleen maar vorm zonder inhoud wordt.
De workshop was ook héél fysiek. Ieder karakter heeft zijn eigen manier van bewegen & doen. En die manieren zijn niet super ingewikkeld, maar de details luisteren wel weer vrij nauw. Voor een niet heel erg fysieke speler als ikzelf, is dat dus best een behoorlijk uitdaging. Zéker als ik daarnaast ook nog moet praten & een verhaallijn in de gaten moet houden! :-)